Izbor ulja najčešće se vrši na osnovu dva glavna kriterijuma:
Prema području primene ili njihovom kvalitetu,
Njih definišu API i ACEA specifikacije, te klasifikacijama viskoznosti koje se baziraju na SAE standardima, a koje se biraju prema temperaturi okoline i zavisno o stepenu istrošenosti motora. Vodeći proizvođači ulja klasifikuju i označavaju svoje proizvode prema međunarodnim standardima SAE i API koji olakšavaju ocenu njihovog kvaliteta u poređenju s uljima proizvedenim u drugim zemljama.
Svaki servis prilikom naručivanja ulja za prodaju ili potrošač prilikom odabira ulja za konkretni automobil treba da odluči kakvo će ulje odabrati. U međunarodnoj praksi postoje opšta pravila za izbor ulja. Polazeći od zahteva motora Vašeg automobila i temperature vazduha okoline, motorna ulja se biraju prema dva osnovna kriterijuma:
viskozitet prema klasifikaciji SAE
eksploatacijska klasa prema API i prema ACEA
Šta znači SAE?
Glavnu karakteristiku motornih ulja čini viskozno-temperaturna zavisnost i to pri zimskim uslovima prilikom pokretanja motora, pa sve do najviših temperatura ulja pri letnjim temperaturama. Najširi opis viskozno-temperaturne zavisnosti koju zahtevaju današnji motori s unutrašnjim sagorevanjem predstavlja međunarodni standard SAE (udruženje automobilskih inžinjera).
Motorno ulje je prema SAE standardu podeljeno na zimske klasa viskoznosti: (0W, 5W, 10W, 15W, 16W, 20W i 25W),
i na letnje klase viskoznosti: (20, 30, 40, 50 i 60).
Prva brojčana oznaka određena je sa tri parametra: maksimalnom dinamičkom viskoznošću (mPas) na niskim temperaturama, maksimalnom graničnom temperaturom pumpabilnosti i minimalnom kinematskom viskoznošću u (mm2/s) na 100°C. Druga brojčana oznaka definisana je opsegom kinematske viskoznosti u (mm2/s) na 100°C te dinamičkom viskoznošću na 150°C pri visokim brzinama kretanja.
Šta znači API?
Prvi standard, zavisno o području primene, proizašao je iz Američkog instituta za naftu (API) sredinom 1940-ih godina. Motorna su ulja tada podeljena u dve kategorije: „S“ i „C“.
Motorna ulja koja se upotrebljavaju u benzinskim četvorotaktnim motorima pripadaju kategoriji „S“, dok se motorna ulja koja se upotrebljavaju u dizel motorima automobila, teretnih i poljoprivrednih strojeva pripisuju oznaci „C“. Od toga su vremena performanse motora konstantno unapređivane, pa se tako i sam standard poboljšavao. Tako je danas usvojeno pravilo da se kategorijama „S“ i „C“ pridodaju dopunske oznake (slova alfabeta) koja objedinjuju novu klasu API standarda.
Motorna ulja koja pripadaju klasi „S“ kreću se od dopunske oznake slova „A“ do zaključno danas slova „L“, koje označava motorna ulja najnovije generacije benzinskih motora i sadrži najviši nivo kvaliteta (na primer oznaka SL). Motorna ulja iz kategorije „C“ isto se tako kreću od dopunskog slova „A“ do zaključno danas „G“, koja označavaju motorna ulja najnovije generacije dizel motora i najboljeg su kvaliteta.
Brojčana oznaka koja sledi nakon dopunske oznake upućuje na četvorotaktne, odnosno dvotaktne dizel motore. (Primer označavanja: CG-4)
Kod multigradnih motornih ulja koja se upotrebljavaju tokom cele godine i koja se mogu koristiti u benzinskim i dizel motorima uvedeno je dvostruko označavanje (Primer označavanja: SL/CF, CF-4/SH)
Usavršavanje radnog procesa, kao i uvođenje novih materijala, tehnologija i konstrukcijskih rešenja, čini skoro uporedivim opterećenje dve vrste motora – benzinskih i dizel motora. To nam govori da ulja za ove motore mogu biti jedna te ista. Tako su stvorena i stvaraju se ulja s univerzalnim kvalitetom koja skoro jednako zadovoljavaju zahteve i benzinskih i dizel motora. Ovakva se praksa toliko proširila da su danas sva proizvedena ulja univerzalnog karaktera. Univerzalna motorna ulja se označavaju kao odnos između dve grupe eksploatacijskih nivoa, koje zadovoljava određeno ulje.
Obratite pažnju na gornji znak, jer se na tržištu pojavljuju i ulja proizvođača sa sličnim znakom, verovatno sa namerom da zavedu slabije obaveštene kupce da proizvod poseduje API sertifikat.
Generalno gledano, veći broj uz slova A, B i C označava bolji kvalitet ulja, ali pri odabiru ulja za Vaše vozilo, trebalo bi da se držite preporuka proizvođača u smislu ACEA sekvenci!
Šta znači ACEA?
Eksploatacijska se svojstva klasifikuju i prema evropskom standardu ACEA. Evropski odbor konstruktora motora i vozila (CCMC) izdao je evropske specifikacije za motorna ulja ličnih i komercijalnih vozila. U februaru 1991. godine udruženje CCMC osnovalo je i novo udruženje ACEA (Savez evropskih konstruktora vozila) koje je preuzelo CCMC specifikacije i dalje ih razvijalo. Zahtevi određeni ovim specifikacijama se razlikuju u odnosu na API specifikacije tako da se može reći da se tada počinju razilaziti američke i evropske specifikacije. Iako postoji određena međusobna isprepletanost klasifikacija i specifikacija, preporuka je da se radi pravilnog odabira odgovarajućeg motornog ulja kontaktira proizvođač ulja u cilju primene optimalnog motornog ulja, uvek uzimajući u obzir zahteve proizvođača motora.
Nezavisno o već navedenim standardima, kod motornih ulja značajne su i posebne dozvole dobijene direktno od proizvođača motora za upotrebu u njihovim motorima, što ne mora biti povezano s API ili ACEA klasifikacijom, ali je uslov za upotrebu kod tog proizvođača.
U sastav kontrole ACEA je uvela i udruženje industrije maziva ATIEL i industriju aditiva ATC. Novi sastav kvaliteta objavljen je 1995. godine i obuhvata tri grupe:
Benzinski motori A1, A2, A3
Lako opterećeni dizel motori B1, B2, B3, B4, B5
Teško opterećeni dizel motori komercijalnih vozila E1, E2, E3, E4, E5
Unutar svake kategorije eksploatacijska svojstva su podeljena na posebne grupe označene brojkama nakon slova. Koliko je veća brojčana oznaka, toliko su teži uslovi rada motora, a skladno tome su veći i zahtevi u vezi kvaliteta ulja. Za razliku od klasifikacije API, svaki član ACEA kao dopunu opštim zahtevima klasifikacije ulja može zatražiti dodatne specifične zahteve uvođenjem posebnih ispitivanja motora vlastite proizvodnje ili specijalnih ispitivanja na kompatibilnost s gumiranim i ostalim delovima, ili pak testova za određivanje roka zamene ulja i sl. Takvi dodatni zahtevi dostavljaju se u specifikacijama fabrike za motorna ulja.
Najrasprostranjenija specifikacija za motorna ulja je ona kompanije Daimler Chrysler (DC). Skladnost ulja određenog nivoa zahteva prema specifikacijama API, ACEA, Mercedes Benz (MB) ili Volkswagen (VW) omogućavanje objektivne ocene kvaliteta motornih ulja koju nude različitiproizvođači. Naročito je bitno napomenuti uticaj izbora određenog ulja na potrošnju goriva.
Teoretski maksimalna moguća ušteda goriva, koja se može postići optimalnim izborom odgovarajućeg maziva za motor može iznositi maksimalno 7,5%.
Motorna ulja za putnička vozila moraju istovremeno zadovoljiti uslove za benzinske i dizel motore. Dva najvažnija zahteva u pogledu rada automobila (motora) koje je potrebno da ulje postigne - ušteda goriva i zaštita okoline, imali su možda i najveći uticaj na razvoj kvaliteta motornih ulja za putničke automobile.
#motorna_ulja
